اصول و ضوابط طراحی کتابخانه به همراه برنامه فیزیکی

پیش از انجام طراحی کتابخانه ابتدا باید از استانداردهای آن فضا اطلاعات کافی را به دست بیاوریم تا بتوانیم طراحی مناسبی برای آن فضا داشته باشیم.

 

هدف اصلی از طراحی کتابخانه:

راه موثر برای طراحی کتابخانه و برنامه ریزی فضا این است که مرکز باید به نیازهای جمعیت خدمات خود پاسخ دهد. زیرا که نیازهای جمعیتی خدمات خود را مشخص می کند ، کتابخانه ساختمان باید در طراحی فضاها و عناصر داخلی و خارجی باشد تا کتابخانه به طور معمول بیشتر مورد نیاز فوری و آتی جمعیت طراحی خود را برطرف کند.

از اواخر دهه 1970 ، فن آوری پیشرفته و روش های جایگزین ارائه خدمات توسط كتابخانه ، یعنی یادگیری از راه دور ، رسانه های الكترونیكی ، به سرعت در حال توسعه است. قبل از اواخر دهه 1970 ، رسانه های چاپی مسکن عملکرد اصلی کتابخانه بود.

منزه ، دسترسی به اینترنت ، رسانه های الکترونیکی ، فناوری رایانه و سایر اشکال پیشرفتهای اقتصادی در عملکرد و طراحی کتابخانه تأثیر بسزایی داشته است. در نتیجه ، طراحی کتابخانه باید تمام موارد دیگری باشد که ممکن است در آینده استفاده شود اگر آن را تحت فشار قرار دهید ، در نظر بگیرید.

گنجاندن انعطاف انحصاری و انطباق در طراحی ، برنامه ریزی و ساخت کتابخانه برای اینکه کتابخانه نیاز به فوری داشته باشد و آینده جامعه را تحت تأثیر قرار دهد ، ضروری است.

اولین قدم در طراحی کتابخانه :

یک برنامه ساختاری مکتوب است که نیازهای فضای کتابخانه را به طور خلاصه بیان می کند.

یک برنامه موثر باید شامل ورودی کتابداران و کارمندان کتابخانه باشد که تجربه عملی در زمینه عملکرد کتابخانه ، نیازهای فضایی آن و نیازهای جمعیت خدمات آن را دارند.

یک قاعده کلی این است که این برنامه باید 20 سال نیاز فضایی کتابخانه را پیش بینی کند.

تعریف  و نکاتی که قبل از طراحی کتابخانه بدانیم

در طراحی کتابخانه،کتابخانه به مکانی گفته میشود که در آن مجموعه آثار علمی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی در آن نگهداری می شود.

به طور کلی می توان چنین تعریف کرد که کتابخانه ها می توانند به صورت عمومی و خصوصی اداره شوند .

هر کتابخانه می تواند خود به صورت اختصاصی در محوریت یک موضوع دایر گردد .

مراجعه کنندگان آن مکان صرفا جهت استفاده از آن موضوع به آن کتابخانه مراجعه می کنند.

در تمامی جوامع امروزی مطالعات کتاب اهمیت ویژه ای در رشد و اعتلای آن جامعه دارد .

با توجه با این مسئله کتابخانه ها مهمترین مراکز مطالعه هستند.

با این اوصاف طراحان باید این اصل را در نظر داشته باشند که هر کتابخانه را نسبت به محوریت خودش طراحی کنند

باید در طراحی کتابخانه به جذابیت محیطی  توجه داشته باشیم.

با رعایت این موضوعات و اصول و ظوابط طراحی کتابخانه می توان یک فضای اصولی و کاربردی را طراحی کرد.

اطلاعات مربوط به چندین نوع کتابخانه در سایت تقلب موجود است:

کتابخانه دانشگاهی (شامل کتابخانه های دانشگاه و دانشگاه)
کتابخانه عمومی
کتابخانه مدارس (شامل مدارس دولتی و خصوصی)
کتابخانه های ویژه (کتابخانه ریاست جمهوری)

هفت نوع فضای وسیع در طراحی کتابخانه وجود دارد:

فضای مجموعه

فضای ایستگاه کاری الکترونیکی عمومی

فضای نشستن کاربر

فضای کار پرسنل

فضای جلسه

فضای استفاده ویژه

فضای غیر قابل واگذاری (از جمله فضای مکانیکی)

ویژگی های معمول در انواع فضای طراحی کتابخانه شامل لیستی از عناصر قابل اجرا در طراحی است که در زیر شرح داده شده است. برای مشاهده لیست کامل و تعریف اهداف طراحی در چارچوب طراحی کل ساختمان:

در دسترس
پشته های کتاب قابل دسترسی روی صندلی چرخدار.
پشته های کتاب قابل دسترسی روی صندلی چرخدار.
اعتبار عکس: سازمان ملی معلولیت

دسترسی باید در اوایل روند برنامه ریزی شود. انواع مختلفی از معلولیت ها باید در نظر گرفته شود از جمله افراد دارای اختلال بینایی ، یادگیری ، تحرک ، گفتار و شنوایی. همچنین کارکنان باید در مورد چگونگی ارائه خدمات یا محل اقامت مناسب که ممکن است درخواست یا مورد نیاز باشد ، آموزش دیده و آگاه شوند.

ریز فضا های در طراحی کتابخانه:

ورودی ، لابی ، نگهبانی ، انبار ، تالار مطالعه ، مخزن و سرانه کتاب ، امانت سرا ، سایت اینترنت ، نشریات ، بخش فهرست نویسی ، صمعی و بصری ،

برگه دان ، سرویس بهداشتی ، رختکن کتابداران ، محل استراحت کارکنان ، سرویس بهداشتی کارکنان ، اتاق تکثیر ، نمازخانه ، اتاق های پژوهش فردی ،

آبدارخانه ، محل بازی و نگهداری کودکان ، بخش اداری ، تاسیسات ، بوفه ،نمایشگاه ، کلاس های آموزشی ،پارکینگ ، اتاق سرایداری ، اتاق مطالعه عمومی و غیره… .

تجهیزات در طراحی کتابخانه

برای تجهیز کتابخانه ها در بخش های مختلف لوازم و تاسیسات گوناگونی لازم است .

شامل میز، صندلی، قفسه های کتاب، برگردان، میز امانت، لوازم اداری و تجهیزات ملزوم برای تاسیسات ساختمان.

چرا باید به طراحی داخلی کتابخانه توجه داشته باشیم؟

در طراحی کتابخانه باید محیط کتابخانه باید به گونه ای باشد که کاربران و مراجعه کنندگان احساس آرامش و امنیت داشته باشند.

بخش عمده ای از این امر توسط معماری آن مجموعه تامین می گردد چون طراح می تواند با در نظر گیری تمامی موارد ذکر شده  فضا را به گونهای طراحی کند که کاربران

حس آرامش را داشته باشند.

همچنین باید به جذابیت محیطی نیز توجه شود که مراجعه کنندگان به این فضا مجذوب و شیفته محیط شود.

مسئله دیگری که باید مد نظر قرار داد بحث حرکت مراجعه کنندگان به کتابخانه است که باید آزادانه و بدون طی مسافت های طولانی به بخش مورد نظرشان دسترسی

داشته باشند در حالی که احساس آرامش را داشته باشند.

در کنار این ها باید فکر رفت و آمد افراد ناتوان و کم توان نیز بود که آنها هم بدون مشکل از خدمات گوناگون کتابخانه استفاده کنند.

نباید از رنگ های براق استفاده کنیم چون سطوح براق منعکس کننده نور هستند تا در مطالعه کاربران اختلالی ایجاد کند.

ویژگی های فیزیکی ظوابط در فضای کتابخانه عبارتند از:

دهانه های درب حداقل 32 اینچ عرض و آستانه های درب بالاتر از 1/2 اینچ نیست.
راهروها برای استفاده کنندگان از صندلی های چرخدار کاملاً واضح و روشن است. برای ایمنی کاربران کم بینا اشیا objects بیرون زده را حذف یا به حداقل برسانید.
سطوح کتابخانه را از طریق یک مسیر قابل دسترسی برای سفر به یکدیگر متصل کنید یا روشهایی را برای کمک به مراجعه کنندگان با اختلالات حرکتی در بازیابی مواد از مکانهای غیرقابل دسترسی فراهم کنید.

سطح شیب دار و / یا آسانسور را به عنوان جایگزین راه پله تهیه کنید. آسانسورهایی با سیگنال های شنیداری و بینایی برای کف نصب کنید. کنترل های آسانسور باید با چاپ بزرگ و بریل یا نماد بالا مشخص شده باشند. افرادی که روی صندلی های چرخدار نشسته اند باید به راحتی بتوانند به تمام کنترل های آسانسور برسند.
سرویس های بهداشتی قابل دسترسی به ویلچر با علائم مشخص باید در کتابخانه یا در مجاورت آن موجود باشد.
میزهای خدماتی و امکاناتی مانند صندلی چرخدار برگشتی کتاب را در دسترس قرار دهید.
علامت های جهت دار بزرگ و چاپ بزرگ در سراسر کتابخانه ارائه دهید. شناسه های قفسه و پشته باید در قالب چاپ بزرگ و بریل ارائه شوند. تجهیزات را با چاپ بزرگ و برچسب بریل علامت گذاری کنید.

دستگاه های مخابراتی ناشنوایان (TDD / TTY) را تهیه کنید.
برای کاربرانی که به دلیل سر و صدا و حرکت در اطرافشان منحرف شده اند و یا به تجهیزات یا پشتیبانی ویژه ای نیاز دارند ، محافظ شنوایی ، اتاق مطالعه خصوصی یا واشر مطالعه تهیه کنید.
فناوری انطباقی را برای رایانه ها فراهم کنید.

زیبایی شناسی در طراحی کتابخانه :

انتخاب های زیبایی شناختی برای فضای کتابخانه باید پیام خاصی را درباره تجربه کلی کاربران داشته باشد. در نظر بگیرید که آیا کتابخانه رسمی تر و سنتی تر خواهد بود یا مدرن تر و بازتر. مشخص کنید که چگونه ارتباطات خود را با جامعه محلی ، آرمان ها و سنت ها ، ارتباطات فرهنگی و یا طبیعت فراهم می کند.

در صورت امکان روشنایی روز را فراهم کنید اما برای کاهش آسیب ، اثرات نور را روی مجموعه ها در نظر بگیرید. سطح روشنایی باید یکنواخت باشد. سطح نباید خیلی براق و براق باشد و بازتاب ، سایه و تابش را به حداقل برسانید.

کنتراست بصری ایجاد کنید و از اختلافات رنگ ، بافت و الگوها برای ایجاد یک تجربه جذاب و متمایز کردن فضاها استفاده کنید.

عملکردی / عملیاتی:

فن آوری یکپارچه:

فرآیند طراحی را با درک کامل نیازهای فنی فضا ، از جمله نیازهای پیش بینی شده در آینده ، آغاز کنید.

سیستم های قفسه بندی: بسته به نیازهای خاص فضای کتابخانه ، سیستم های قفسه بندی را می توان در طراحی اتاق ادغام کرد یا به عنوان واحدهای مدولار و سازگار نصب کرد.

حریم خصوصی صوتی و تصویری: انواع فضاهای کتابخانه معمولاً شامل حوزه های مطالعه / مطالعه خصوصی و مطالعه ای است که نیاز به تفکیک صوتی و تصویری از گردش عمومی و مناطق کاری دارد. این فضاها را در رابطه با دسترسی عمومی به قفسه ها برای سلف سرویس برنامه ریزی کنید.

نورپردازی ویژه در طراحی کتابخانه: ایجاد مناطق روشنایی در ابتدای فرآیند طراحی. بین نیازهای روشنایی برای قفسه بندی ، گردش خون ، مطالعه و اتاق کار تفاوت قائل شوید. شامل نورپردازی با مصرف بهینه انرژی.

سازنده:

انعطاف پذیری: نوع فضای کتابخانه با دوام و سازگار است و به طور معمول شامل ویژگی هایی مانند سیستم کف برجسته برای توزیع خدمات مهم (قدرت ، صدا ، داده ها و سیستم تهویه مطبوع) و ایستگاه های کاری و ذخیره سازی تلفن همراه است.

طراحی انعطاف پذیر همچنین باید امکان استفاده از فضای کتابخانه برای سایر کارها مانند اجتماعات ، فعالیت ها یا رویدادها را نیز فراهم کند.

امن / ایمن:

برنامه ای برای حفاظت از آتش سوزی ، ایمنی و سلامت سرنشینان و کاهش خطرات طبیعی و همچنین امنیت برای ساکنان ساختمان و دارایی ها.

اصول CPTED را در طراحی فضا بگنجانید تا فرصت سرقت مواد و سایر اقدامات خشونت آمیز کاهش یابد. این مستلزم ادغام سیستماتیک طراحی ، فناوری و استراتژیهای عملیاتی برای حفاظت از مردم ، اطلاعات و دارایی است.

پایدار:

طراحی یک فضای کتابخانه پایدار باید بخشی از یک فرایند یکپارچه باشد که مواد ، عملیات و سلامتی و رفاه کاربران را در نظر می گیرد.

از نور طبیعی روز ، از طریق قرارگیری مناسب پنجره ها و نورگیرها ، و تهویه طبیعی برای کاهش هزینه های آب و برق استفاده کنید. از ویژگی هایی مانند دستگاه های سایه انداز برای کاهش بهره مستقیم خورشید استفاده کنید. (برای اطلاعات بیشتر ، به نورپردازی ، نور روز ، و پنجره ها و شیشه های کم مصرف مراجعه کنید.)

عایق بندی را در سقف ها و دیوارها ایجاد کنید تا از مصرف انرژی و گرما در فضا کاسته شود.

از طریق جریان مناسب هوا و فیلتر کردن هوا و مواد ، وسایل و اثاثیه و لوازم خانگی که از گاز خارج نمی شوند ، به کیفیت محیط زیست سالم بپردازید.

از محصولات بادوام در فضای کتابخانه استفاده کنید و برای محصولات با بسته بندی و قابلیت بازیافت کاهش یافته برنامه ریزی کنید تا ضایعات را به حداقل برسانید.

 

نکاتی در مورد طراحی بخش کودکان کتابخانه

1.در طراحی کتابخانه کودکان باید از ایجاد سطوح پله دار و شیب دار خودداری شود.

2.در طراحی میز های مطالعه باید از ایجاد کنج های نوک تیز اجتناب کرد.

3. میز ها را گونه ای باید طراحی کرد که کودکان درگیر کار گروهی شوند.

4.استفاده از رنگ های شاد در طراحی کتابخانه باید مد نظر باشد تا کودکان شیفته محیط شوند.

5.بهتر است متریال استفاده شده در کف نرم باشد تا از آسیب های احتمالی برای کودکان جلوگیری شود.

بهتر است از چه مبلمانی در کتابخانه استفاده شود؟

در طراحی کتابخانه های عمومی مهمترین مسئله در انتخاب مبلمان استحکام آنها می باشد زیرا در طول روز مورد استفاده افراد گوناگونی قرار می گیرد.

در سالن های مطالعه بهتر مبلمان به گونه انتخاب شوند که کاربران در میز های مطالعه خود امنیت داشته باشند

قفسه هایی که درسالن مطالعه قرار می گیرند خود می تواند به عنوان عایق صوتی عمل کند.

باید از رنگ هایی استفاده کرد که در ایجاد آرامش محیط برای کاربران کمکمان کند.

باید با توجه به روانشناسی رنگ در انتخاب رنگ مبلمان دقت داشته باشیم.

نتیجه گیری

کتابخانه های عمومی یک قلب تپنده در بحث یادگیری و سرانه مطالعه افراد جامعه می باشد.

کتابخانه نقش اساسی را در آموزش افراد دارد و یک هسته اصلی در نظام آموزشی است که می تواند با طراحی و اصول مناسب موجب رشد و سازماندهی یک جامعه شود.

در طراحی کتابخانه،کتابخانه از جهتی باید مورد توجه باشد که کاربران باید در اسرع وقت از بخش های گوناگون بتوانند استفاده کنند.

بتوانند از خدمات کتابخانه استفاده مناسبی داشته باشند.از این رو طراحی کتابخانه از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

برای مثال:
در زیر یک برنامه فیزیکی برای یک نوع فضا  کتابخانه است.

DESCRIPTION TENANT OCCUPIABLE AREAS	QTY.	SF EACH	SPACE REQ’D.	SUM ACTUAL SF	TENANT USABLE FACTOR	TENANT USF
Library Facilities				4,496
Entry Vestibule	1	80	80
Exhibits	1	100	100
Check Out	2	80	160
Reference Desk	1	80	80
Reference Computer Terminals	4	20	80
Card Catalog	3	12	36
Lounge Seating	10	20	200
Table Seating	20	16	320
Carrels	10	30	300
Research Computer Terminals	8	20	160
Microfiche Cabinets	6	12	72
Microfiche Readers	2	20	40
Periodicals	4	12	48
Reference Stacks	10	12	120
Collections Stacks	100	12	1,200
AV Work Room	1	200	200
Audio Lab	1	200	200
Audio Visual Media Collection	6	12	72
Duplication Center	1	80	80
ADP	1	88	88
Librarian’s Office	1	120	120
Librarian’s Assistant	2	80	160
Work Room	1	200	200
Store Room	1	300	300
Housekeeping	1	80	80
Tenant Suite			4,496	4,496	1.24	5,565
Tenant Usable Areas						5,565