بررسی و تحلیل انواع گنبد ها جهان

گنبد دارای تاریخچه‌ای دیرینه در هنر معماری دارد.

دارای انواع مختلف در سراسر جهان دارد.

گنبدها ویژگی‌ های برجسته‌ای از طراحی‌های فارسی و رومی و بیزانس (روم شرقی) و اسلامی و ایتالیایی رنسانس را دارند.

نیمه کره ی توخالی است.

دو پوسته خمیده که به صورت هر شکل هندسی منحنی مانند و دوار، حول یک محور عمودی مرکزی بنا شده است.

گنبد شکل تکامل یافته طاق می باشد.

تنها در ساختمان‌های کوچک مانند کلبه‌ها و مقبره‌ها به کار می­ رفت.

به عنوان تکنیک‌های ساخت و طراحی و معماری گنبد توسعه یافته است

به عنوان طرحی برای معماری ساختارهای عظیم مثل کلیساها، ساختمان‌های فعال در حوزه قانون‌گذاری و اخیراً ساختمان‌های تفریحی مانند ورزشگاه‌ها محبوب‌تر شده‌اند.

به لحاظ تاریخی گنبد در میان کسانی که به دنبال تقویت مفهوم یک سیستم قدرتمند متمرکز و منحصربفرد مانند و سلطنتی مطلق و دیکتاتوری هژمونیک و فاشیسم و

غیره، محبوب و از اهمیت خاصی برخوردار است.

 

 

بعضی از اصطلاحات که اغلب با گنبد و معماری گنبد مرتبط هستند عبارتند از:

اپکس

یعنی بالاترین نقطه گنبد و به عنوان تاج شناخته می‌شود.

کاپولا  

یعنی یک گنبد کوچک واقع در یک سقف یا برج گردان

اکسترودوس  

یعنی منحنی بیرونی یک گنبد

هیونچ

یعنی بخشی از یک قوس یا طاق که تقریباً در نیمه راه بین پایه و بالا قرار دارد.

انترادوس

یعنی منحنی داخلی یک گنبد.

اسپرینگینگ

یعنی نقطه‌ای از گنبد که افزایش می‌یابد.

ویژگی‌ها

 

 

گنبدها را می‌توان از مواد مختلفی مانند سنگ‌های تراش خورده، بتن، چدن، چوب و فولاد ساخت.

به تازگی به دلیل سبکی متریال هایی مانند پارچه‌های معماری و سازه‌های کابل نیز در ساخت و معماری  استفاده می شود.

اکثر این موارد گنبدهای واقعی نیستند.

ساختارهای پارچه‌ای می‌تواند به شکل گنبد باشد.

آن‌ها به صورت خود پشتیبان هستند.

به صورتی که با نیروی جاذبه‌ای که بر وزن آن‌ها تأثیر می‌گذارد تثبیت می‌شوند تا آن را به صورت متراکم حفظ کند.

قابلیت اجرا در مناطق بزرگ را دارد.

در اجرای آن نیازی به احداث ستون نیست.

در نتیجه فضایی آزاد را در زیر سازه ایجاد می کند.

فشار به سمت پایین باید به پایه‌ها منتقل شود و  فشار خارجی باید مقاومت کند تا از فرو ریختن گنبد جلوگیری شود.

مقاومت می‌­تواند توسط جرم دیواره‌های حمایت کننده، پایه‌ها و یا توسط یک عنصر تنش مانند حلقه اطراف، کابل یا زنجیره فراهم شود.

معرفی انواع گنبد

کوربل

این ساختار یکی از اولین نوع معماری گنبد می باشد که به عنوان کندوی عسل شناخته می شود.

نوع کوربل به معنای واقعی گنبد نیست.

توسط لایه‌های افقی از سنگ‌های تراش خورده ساخته شده‌اند و تا زمانی که در مرکز قرار دارند، تا حدودی پایه‌ای به حساب می آید.

طاق ایوانی

طاق­ های ایوانی که به عنوان طاق­ های گنبدی شناخته می‌شوند.

در سطح مقطع افقی به صورت چند ضلعی هستند و از نقطه ثابت بهاری در امتداد دیوار به سمت مرکز طاق مانند است.

طاق متقاطع

این مورد یکی از اولین نوع طاق دندانه‌ای می باشد.

در این نوع دنده ‌ها به جای قرارگیری در مرکز گنبد چند ضلعی‌ هایی تشکیل می‌دهد که فضای خالی مرکز را حذف می­ کند.

اولین مثال این نوع مسجد بزرگ اسپانیا در کوردوبا میباشد که در قرن بیستم ساخته شده است.

ژئودزی

 

 

ژئودزی سازه‌هایی کره‌ای بوده است که از شبکه های مثلثی تشکیل شده است.

این ساختارها توسط مهندس آمریکایی و معمار باکمینستر فولر در اواخر دهه 1940 ساخت.

یکپارچه

 

 

این ساختار به صورت یک تکه اجرا می شود.

پیاز

 

 

این نوع به گونه‌ای هستند که برجستگی آن­ها بیشتر از اندازه قطر اصلی می باشد

ارتفاع  معمولاً بیش از عرضشان است.

بیشتر این نوع طلا کاری می شوند و یا به صورت سبک رنگ آمیزی می شوند.

این مدل از گنبد به طور سنتی با معماری روسیه و به ویژه کلیساهای چندگانه در ارتباط می باشد.

بیضی

 

 

طرح یا مشخصات و یا هر دو  بیضی شکل است.

هندسه این نوع به عنوان استفاده از ترکیب طاق­ های دایره‌ ای که تغییرات در نقاط مماس وجود دارد تعریف می شود.

چرخشی

 

 

این نوع چرخشی به “گنبدهای نیم کره‌ای” نیز معروف اند.

این طرح به صورت نیمی از کره می باشد که بر روی پرتو حلقه‌ای ساخته می­ شوند.

سینی

از لحاظ بزرگی اغلب از جمله بزرگترین گنبدها به حساب می‌روند و نسبت به گنبدهای دیگر عمق کمتری دارند.

چتر

 

 

از این نوع به گنبد “دندانه ­دار”، “چتر نجات” یا “حلزونی” نیز معروف است.

چتری به بخش ­هایی با اشکال خمیده تقسیم می‌شود که منحنی ارتفاع را دنبال می­ کند.

خطوط شعاعی ساختار این نوع که به عنوان دنده های گنبد عمل می‌کند تا نقطه اسپرینگ اپکس گسترش ‌یابد.

خالص کابل

 

 

این نوع جزو گنبد های مرسوم نمی باشد.

این نوع ساختار متراکم ندارد.

ساختارهای تنش و ساختارهای شبکه خالص شکل کلی گنبد را تشکیل می دهد.

بخش ­هایی از خالص کابل به طور کلی مسطح یا مدرن می باشد.

به شکل متراکم می باشد.

گنبد هزاره در لندن ساختار گنبد کابلی را دارد و با قطر ۳۲۰ متر است بزرگ‌ترین گنبد در جهان به شمار می آید.

متورم

ساختار گنبدهای متورم با متراکم کردن حجمی از هوا که توسط لایه‌ی سبک وزنی از پارچه محصور شده است تشکیل شده است.

این نوع قابلیت شکل پذیری دارد.

به طور معمول زمانی به کار می­ روند که فضا و یا محوطه‌های بزرگ و بدون حضور ستون­ ها مورد نیاز باشد.

مانند رادومها، انبارها، سالن­های ورزشی، استادیوم‌ها و غیره.